T E S S A D E S W A R T

meta knol

Als je onversneden passie wil, dan moet je bij Tessa de Swart (1984) zijn. Bij haar geen rem op de expressie. Door haar eigen emoties schaamteloos te etaleren, appelleert ze aan onze eigen

schaamte. Wie haar werk bekijkt kan enige gene niet onderdrukken. Alles schreeuwt onvermogen. De behoefte aan geborgenheid is groot, maar deze wordt niet ingelost. ‘Hou me vast’, ‘verneem me mee’, ‘bevrij me’, ‘drink me’, ‘vertrouw me’ is in haar werk te lezen. Alle sluizen staan open. Tessa de Swart krast haar kreten op het papier, kalkt haar verlangens op bruggen en straten, schrijft als een dolle van zich af, overdrijft, overschrijft zichzelf, cijfert zich weg, dringt zich op. De verleiding, het hart, de zee, het lijf, de pijn, de hoop, het komt allemaal voorbij. Maar je voelt dat het een hopeloze zaak is, en dat maakt dit werk ook zo schrijnend. Gelukkig is haar wanhoop van een ontroerende eerlijkheid en van een naïviteit die soms ook wel enige ironie doet vermoeden. Hoewel zij beeldende kunst maakt, lijkt tekst de belangrijkste geleider te zijn van haar emoties. Je kunt gemakkelijk afhaken op deze vorm van ongebreideldheid, maar laten we vooral niet vergeten dat zij een passie openbaart die in veel, zo niet ieder, van ons aanwezig is, en die wij over het algemeen weten te bedekken met

een fraai laagje uiterlijke beheersing. Het werk van Tessa de Swart is daarmee ook een herkenbare ode aan het menselijk defect.

tekst: Meta Knol, directrice museum De Lakenhal

Zee voor altijd

In het vliegtuig kon je meekijken op een scherm hoe hard we vlogen, hoe koud of dat het was en waar we ons op dat moment bevonden. Dat laatste gegeven nam mij volledig in beslag. De hele vlucht lang keek ik beurtelings op de kaart en uit het raam. Ergens boven Zwitserland raakte mijn zogezegde ziel achterop. In Cairo moest ik overstappen. Van mijn leven heb ik nog nooit z'n grote stad gezien. Ik vroeg aan de man naast mij, die op werkreis was en een slachthuis ging bouwen ergens op een braakliggend terrein in Egypte, hoeveel inwoners Cairo telde. Twintig miljoen, zei hij. En vijf miljoen illegale zei hij. Hij wenste mij nog en goede reis. Op het vliegveld pafte de mannen dwars door he rookverbod heen. Ik begreep hieruit dat ik Europa achter me had gelaten. Tien uur later landde we in Johannesburg. De stewardes sprak me aan met babe en toen ik een koffie bestelde begonnen de jongens achter de toonbank te rappen aangaande mijn bestelling. Dus.Negenhonder kilometer verderop kwam ik aan op mijn bestemming: Oos Londen. De gastvrouw haalde mij op. Ik stap aan de verkeerde kant van de auto in . Op de kapotte snelweg sjeesen ze aan de verkeerde kant. Langs de kant van de weg staan kartonnen huizen van een soort dat ik tot nu toe alleen maar als installatiekunstwerken op exposities heb gezien. Er groeien kamerplanten in de berm.Ik kijk naar de lucht en zie de fucking maan in de verkeerde stand aan de hemel staan. Zwitserland, daar was ik ook al weer ergens achter gebleven. Schrijven moet ik. Alles uit de war schrijven. Mijn achteropgeraakte, zogezegde ziel tienduizend kilometer naar me toe schrijven. Naar hier waar mijn lijf in het Afrikaanse licht ligt, luisterend naar het tropische gefluit van de vogels en het rauwe rollen van mijn allerliefste, Zee voor altijd.

Tessa

luister naar de tekst: soundcloud.com/tessadeswart

wensen

Lieve Vallende Sterrenregen,

Mijn naam is Tessa de Swart. Ik ben 36 jaar. Ik heb geen rijbewijs maar ik heb al wel een keer gevlogen. In het zelfgemaakt vliegtuig van de piloot van goed en kwaad.
Boven Flevoland zal je bedoelen.

Hierbij stuur ik u mijn wensenlijst op volgorde:

2 Wereldfaam. Om miljoenen mensen en miljoenen mensen te raken met mijn woorden in hun hart.

1 Vrijheid. Zoals een roofvogel met gespreide vleugels in de hoogste lucht.

4 Veel geld. Om op te maken.

3 Avontuur. In verband met de liefde toch.

5 Voor dit alles heb ik moed nodig. Geef mij de moed. Geef mij de kracht. Geef mij het vuur om te doen wat niet durf en te blijven geloven in het onmogelijke.

Bij voorbaat dank,
Tessa de Swart

Met een S van standhouden

Marc van Oostendorp

Column: Het Galgenwater als dagboek

door: Marc van Oostendorp

hoogleraar fonologische microvariatie

‘Ik vind het vals’, stond er deze zomer in gigantische gele krijtletters op de brug over het Galgewater, ‘dat mensen denken dat liefde te maken heeft met kaarslicht en twee’. Onder dat laatste woord stond een streep, en daaronder ‘Afz. Tessa’.

Het duurde enkele dagen voordat die wanhopige hoofdletters waren weggewassen, maar ze drukten een zelden besproken waarheid uit: liefde heeft betrekkelijk weinig te maken met het getal 2.

Er verschenen meer teksten in hetzelfde handschrift op die brug; meestal aan de kant die gekeerd is naar het geboortehuis van Rembrandt en een enkele keer aan de kant van Molen de Punt. ‘Ik wacht hier wel even op jou’, meldde Tessa in juli. ‘Ik wacht hier nog wel even. Ik wacht hier nog wel even op jou. Even een heel leven.’ En een paar weken later: ‘Kut klote liefde. Lelijke hoeren. Wijn. 45 kilo jankend vlees. Meer ben ik niet waard.’

Daarna bleef het stil tot er twee weken geleden een nieuwe tekst verscheen. ‘Love me. Laat me nie. Laat me niet in de steek. Maar je hebt het zeker druk.’ Alweer die gele hoofdletters over het hele wegdek. Door de eerste drie zinnen stond een kruis. Het regende dagenlang niet, de tekst vervaagde door de mensen die er overheen fietsten.

Aan iedere Leidse stoeptegel kleeft een gedicht. Wie op het hoekje van de Hooigracht en de Nieuwe Rijn staat en niet aan denkt aan de vriend van Piet Paaltjes (1835-1894) die ‘zwoer dat hij zijn leven lang mijn boezemvriend zou zijn’, kan daar op zijn minst de steen lezen die Minerva er in 1987 liet aanbrengen met die tekst. En op het tolhuis tegenover Tessa’s teksten staat al lang een Fries gedicht van Pieter Jelles Troelstra (Maaie op it iis).

Maar die brug over het Galgewater is natuurlijk de meest romantische plek in Leiden, met die stijle punt waarover fietsers nauwelijks heenkomen, waarna ze zich naar beneden moeten laten vallen. Waarom heeft in al die eeuwen niemand er nog aan gedacht om daar haar dagboek op te kalken?

Wie is Tessa? Dat is niet moeilijk uit te vinden: er staan foto’s van de brug op het weblog van Tessa de Swart (tessadeswart.blogspot.nl), een 30-jarige kunstenares die zich ook elders manifesteert als een obsessief schrijfster van het soort teksten dat de meeste mensen liever voor zich houden.

Handgeschreven brieven aan een dichter bijvoorbeeld (‘Beste meneer Nasr,... Men moet scherp en strijdvaardig blijven... Voor een goede en eerlijke strijd heeft men een waarde vijand nodig. U beste meneer Nasr bent mijn vijand.’) en aan instellingen van hoger onderwijs (‘Geachte Rijksacademie, Het is belangrijk dat jullie me aannemen op jullie prestigieuze kutinstituut’). Sommige tekst is doorgekrast of uitgegumd, er is weer andere tekst overheen geschreven.

Maar het Galgewaterdagboek is De Swarts meesterproef. Ik neem aan dat we het deze winter moeten missen, wanneer de brug weer permanent onder een dikke laag zout bedekt zal zijn die de passerende wandelaar voor uitglijden moet behoeden.

Nog maar een paar maanden en het is weer voorjaar en kunnen we op de brug de laatste berichten vinden uit het land van wanhoop en liefdesverdriet.